Drugiego maja obchodziliśmy dzień Polaków i Polonii zagranicą. Dwa dni później przez Wilno przeszła Parada Polskości. Obecne na niej były środowiska narodowe. W następstwie udostępnienia tweeta dotyczącego wydarzenia na profilu Młodzieży Wszechpolskiej w Internecie zawrzało. Użytkownicy o poglądach lewicowo-liberalnych, jak i samozwańczy tropiciele afer Konfederacji postanowili rozpowszechniać mity dotyczące naszych rodaków na Litwie. Warto jednak skonfrontować ich zarzuty z faktami.
Parada Polskości, która notabene nie pierwszy raz przeszła przez Wilno, nie może być porównywana do przemarszów obcokrajowców w Polsce. Polacy na Wileńszczyźnie żyją od czasów chrztu Litwy. Następowała też dobrowolna polonizacja szlachty litewskiej. Na przełomie XVIII i XIX wieku Polacy stanowili ponad 15 proc. mieszkańców guberni wileńskiej. Przetrwali również intensywną rusyfikację w następstwie powstań narodowych. De facto przez znaczącą większość międzywojnia obecna stolica Litwy znajdowała się w granicach II Rzeczpospolitej. W okresie powojennym część Polaków została sprowadzona do PRL-u, ale skupiska Kresowiaków przetrwały na Wileńszczyźnie oraz w rejonie solecznickim. Jest to ludność autochtoniczna, która żyje na ziemiach swoich przodków. Nie można jej porównywać do demonstracji Ukraińców w Polsce, które rzekomo narodowcy mieliby blokować.
CZYTAJ TAKŻE: Idea kresowa jako rdzeń nacjonalizmu
Warto także zaznaczyć, że Marsz Polskości nie miał wymiaru politycznego. Owszem, pojawili się na nim zarówno krajowi politycy, jak i działacze polscy na Litwie, ale nie był to marsz poparcia dla Akcji Wyborczej Polaków na Litwie, czy jakiegokolwiek innego ugrupowania.
Nietrafione jest również żartowanie z użyciem hasztagu „Stop Polonizacji Litwy”. Primo - pomijając fakt, że AWPL, ani żaden inny związek Polaków na Litwie nie stworzyło hasztagu #StopUkrainizacjiPolski - jak już wspominałam - Polacy na Litwie nie są emigrantami zarobkowymi. Secundo - używanie tego hasła może mieć zupełnie inny wymiar. Mówienie o przemarszach Polaków z Wileńszczyzny jako o „polonizacji”, wpisuje się idealnie w retorykę stosowaną przez litewskich szowinistów, dążących do odgórnego ograniczania, już i tak niskiej, pozycji kresowiaków w państwie Litewskim.
Dla porównania: w Polsce żyje nieliczna mniejszość litewska, głównie w okolicach Puńska i Sejn. Cieszy się ona możliwością nauki we własnym języku narodowym, niektóre miejscowości na mocy Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych posiadają dwujęzyczne polskie i litewskie tabliczki. Polacy na Litwie stanowiący ponad 6 proc. populacji kraju, a do 2023 nie mogli zapisywać swojego imienia z użyciem nieobecnej w litewskim alfabecie litery „w”, likwidowane są polskie szkoły, a dwujęzycznych tablic ze świecą szukać. Ma miejsce również manipulacja przy ustalaniu okręgów wyborczych w wyniku której AWPL może nie otrzymać mandatu do europarlamentu (na Litwie nie ma specjalnych udogodnień dla komitetów mniejszości narodowych). Litwa nie dopuszcza również podwójnego obywatelstwa.
CZYTAJ TAKŻE: Gerrymandering przeciw polskiej mniejszości
Pojawił się również zarzut o obecność polskich narodowców na marszu. Z punktu widzenia nacjonalisty nie powinna ona nikogo dziwić, w końcu nie od dzisiaj słyszymy hasło „Jeden Naród Ponad Granicami”. Warto jednak wejść głębiej w kwestię polityki Polski wobec naszych rodaków na Litwie. Zarówno rządy PiS-u, jak i PO nie zadbały o kresowiaków. Co prawda w 2011 Radosław Sikorski zdecydował się na ostrą reakcje wobec władz Litwy a w 2023 zezwolono na obecność litery „w” i głoski „cz” w dokumentach Polaków mieszkających tamże, ale trudno mówić o rzeczywistej walce o dobrobyt naszych rodaków. Dobitnie obrazuje to również sytuacja związana z upamiętnieniem Powstania Sejneńskiego z 1919 roku, przemilczanego nawet na lekcjach historii. Pozwolę sobie przytoczyć słowa artykułu Adama Grzeszaka z 2009 roku:
Prezydent Lech Kaczyński, choć ceni sobie patriotyczne wydarzenia, nie zaakceptował honorowego patronatu nad uroczystościami 90 rocznicy powstania sejneńskiego, ale nadesłał list. Marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, choć o Sejnach lubi mówić, że to jego ukochane miasto (w pobliżu ma swój letni dom, gdzie spędzał właśnie wakacje), też uchylił się od patronatu. Burmistrz żałuje, ale rozumie - wielka polityka. Litwa to dziś nasz ważny sojusznik, a sprawa powstania budzi sprzeczne emocje.
Nie należy się więc dziwić, że w sytuacji, w której nasi rządzący niezależnie od barw partyjnych lekceważą polski interes narodowy, środowisko nacjonalistyczne postanawia „wziąć sprawy w swoje ręce”.
Temat Polaków na Wileńszczyźnie jest od lat przemilczany przez opinię publiczną i rzadko pojawia się w środkach masowego przekazu. Kresowiakom nie sprzyjają również oskarżenia o działalność prorosyjską padające z ust litewskich komentatorów. W dniu Polaków i Polonii zagranicą szczególnie warto poświęcić chwilę na poszerzenie swojej wiedzy o naszych rodakach, do czego gorąco zachęcamy.
Hanna Szymerska
Fot. Ambasada Polski na Litwie, Parada Polskości w Wilnie 2024
Komentarze
Często rozważa się o „Polsce A” (pogatszej, liberalnej obyczajowo) i „Polsce B” (Biedniejszej, konserwatywnej.
Jest jeszcze jeden polski obszar. Nazwijmy go: „Polska X”. Mianowicie Wileńszczyzna.
Obszar Wileńszczyzny jest idealny pod wszelkie działania:
- Obszar w obcym, nieprzyjaznym nam państwie zamieszkany przez Polaków
- duża tradycja polskiej Irredenty (bunt Żeligowskiego, Partyzantka AK)
- duża aktywność społeczna Polaków – protesty, demonstracje
- tradycyjne wartości większości zamieszkującej ludności
- niezadowolenie społeczne wywołane prześladowaniem polskości przez władze
- raczej biedny obszar (Kraje nadbałtyckie słabo rozwijają się w ostatnich latach)
- obszar zalesiony
Działalność na tym obszarze: zarówno legalna – jak i ta o której „nie pisze się publicznie” mogłaby być kluczem do sukcesu dla polskich nacjonalistów. Jeden naród ponad granicami!