Jestem Polakiem [...] nie dlatego tylko, że mówię po polsku, że inni mówiący tym samym językiem są mi duchowo bliżsi i bardziej dla mnie zrozumiali, że pewne moje osobiste sprawy łączą mnie bliżej z nimi niż z obcymi, ale także dlatego, że obok sfery życia osobistego, indywidualnego, znam zbiorowe życie narodu, którego jestem cząstką, że obok swoich spraw i interesów osobistych znam sprawy narodowe, interesy Polski jako całości, interesy najwyższe, dla których należy poświęcić to, czego dla osobistych spraw poświęcać nie wolno – Roman Dmowski.

Początki działalności

Roman Dmowski urodził się w zaborze rosyjskim w 1864 roku. W działalność polityczną angażował się już od najmłodszych lat; w wieku 17 lat wraz z Władysławem Korotyńskim założył tajną organizację „Strażnica”, która sprzeciwiała się rusyfikacji poprzez udostępnianie innym uczniom zakazanych wówczas dzieł polskiej literatury. Z powodu swojego patriotyzmu miewał częste problemy w szkole, powtarzał klasy z powodu uporczywego upierania się, że Warszawa jest stolicą Polski, a nie „kraju nadwislańskiego”. 

Podczas studiów na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim związał się z Związkiem Młodzieży Polskiej (zwanej także Zetem). Jej struktury obejmowały nie tylko uniwersytet w Warszawie, ale większość uczelni znajdujących się w okupowanej Polsce oraz uczelnie zagraniczne, gdzie studiowała polska młodzież. Działalność narodowa Dmowskiego wychodziła jednak daleko poza mury akademickie, był on między innymi redaktorem warszawskiego tygodnika „Głos”, który skupiał głównie „niepoprawnie politycznych” czytelników.

W 1889 roku Roman Dmowski został przyjęty do Ligi Polskiej, której patronowali weterani powstania styczniowego. W 1893 roku Dmowski restrukturyzował organizację, którą przemianował na Ligę Narodową, poprzez wypowiedzenie posłuszeństwa emigracyjnym działaczom i jej usamodzielnienie oraz wzmocnienie struktur we wszystkich trzech zaborach. Zarys programu i ideologii Dmowski zawarł w wydanej broszurze „Nasz patriotyzm”, gdzie sformułował zasadę prymatu interesu narodowego nad partykularnymi dzielnicowymi i klasowymi. W tym czasie aktywnie udzielał się aktywności pisarskiej; od 1902 roku ukazywał się w „Przeglądzie Wszechpolskim” cykl jego artykułów pt. Myśli nowoczesnego Polaka, rok później wydał książkę „Myśli nowoczesnego Polaka”, a w grudniu 1905 roku objął redakcję „Gazety Polskiej”.

Poseł Dumy i dyplomata Ententy

W lutym 1907 roku został wybrany do II Dumy Państwowej. W czasie kampanii wyborczej jasno sformułował swoje cele – uzyskanie autonomii dla Królestwa Polskiego. Koło Polskie, dysponujące 46 głosami tworzyło znaczną siłę w parlamencie, bowiem dysponowało 9 proc. ogólnej liczby posłów. Akcja polityczna Narodowej Demokracji skupiała się głównie na unarodowianiu mas na polskich ziemiach. Wprowadzano język polski w urzędach gminnych, zakładano prywatne polskie szkoły, kółka rolnicze, towarzystwa oszczędnościowo-pożyczkowe i narodowe czasopisma. 

Przełomowym momentem dla polskiego ruchu narodowego był wybuch wielkiej wojny. W 1917 roku Roman Dmowski założył Komitet Narodowy Polski, którego celem było odtworzenie niepodległego państwa przy wsparciu Ententy. Dmowskiemu udało się między innymi wynegocjować od francuskiego ministra spraw zagranicznych Alexandre’a Ribota i ministra wojny Paula Painlevégo autonomiczną Armię Polską podlegającą Francji.

Na konferencji wersalskiej ogłosił pięciogodzinne expose, które osobiście tłumaczył na francuski i angielski. Określił wtedy granice przyszłej Rzeczpospolitej oraz jej stosunki dyplomatyczne z sąsiadującymi krajami. W przeciwieństwie do federacji Piłsudskiego, Roman Dmowski wiedział, że państwo o dużym terytorium, we współczesnym okresie, zdominowanym przez obce prądy narodowe się nie ostanie. Dostrzegał tworzącą się  świadomość Litwinów, Ukraińców, Białorusinów i Żydów oraz ich tendencje separatystyczne, mogące w przyszłości zagrozić jedności młodego i słabego jeszcze państwa polskiego.

Pod koniec wojny w 1918 roku apelował o zawieszenie broni. Celem było przeniesienie wojsk niemieckich na pierwotne wschodnie pozycje, żeby zatrzymać armię bolszewicką, która już wtedy przygotowywała się do marszu na zachód. Fakt, że niemieccy żołnierze utrzymali linię frontu przez krytyczny okres pierwszych kilku miesięcy, umożliwił w ogóle uformowanie się polskiej państwowości.

Aktywność polityczna w niepodległej Polsce

W latach 1919-1922 Dmowski był posłem na Sejm. W czasie wojny polsko-bolszewickiej wszedł w skład powołanej 1 lipca 1920 roku Rady Obrony Państwa, którą jednak opuścił 19 lipca i wyjechał do Poznania, gdzie zamieszkał. Od 27 października do 14 grudnia 1923 roku pełnił funkcję Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Wincentego Witosa. Po przewrocie majowym w grudniu 1926 roku założył opozycyjny wobec władz rządowych Obóz Wielkiej Polski, organizację o charakterze pozaparlamentarnym i ponadpartyjnym. 

Dziedzictwo

Obecnie myśl polityczna Romana Dmowskiego utrzymuje swoją aktualność i znajduje kontynuację w środowiskach, takich jak Młodzież Wszechpolska. Mimo ogromnych zasług dla Ojczyzny, jak budowanie świadomości narodowej wśród Polaków pod zaborami, współtworzenie Błękitnej Armii czy wreszcie udział w konferencji wersalskiej, Dmowski pozostaje niemal nieznany szerszej opinii publicznej. Odpowiedzialny jest między innymi za to system edukacji, który wyrugował go ze szkolnych podręczników, oraz lewica, próbująca zakłamywać historię z politycznych pobudek. Niezależnie od sympatii czy antypatii ideologicznych, wkład Romana Dmowskiego w odzyskanie niepodległości jest niezaprzeczalny. Pomniejszanie jego roli w tym zakresie i stawianie go w opozycji do innych ojców niepodległościowych, jak Józefa Piłsudzkiego, Jana Paderewskiego, czy Wincentego Witosa jest historycznym szuryzmem. Odcinanie się od działalności Romana Dmowskiego oznacza odcinanie się od źródeł naszej myśli narodowej i tożsamości, co Polsce nie jest na rękę.

Narodowcy.net